Uzay aracı ya da uzay gemisi, Dünya’nın atmosferi dışında, özellikle dış uzayda çalışmak üzere tasarlanmış araç ya da makinedir. Tarihte uzaya ilk giden kozmonot Yuri GAGARIN’dir.
Vostok 1, tasarlanmış ilk uzay aracı olarak bilinmektedir ve uçuşu Sovyet kozmonotu olan Yuri GAGARIN tarafından 12 Nisan 1961 tarihinde yapılmıştır.
Sergey Korolyov ve Tasarım Bürosu OKB-1 tarafından tasarlanmıştır.
Aracı oluşturan 2 modül vardır;
•Küresel iniş modülü: Gösterge ve kurtama sistemini bulunduran bölümdür. 2,3 çapında ve 2, 46 ton ağırlığına sahiptir.
•Koni şeklinde teçhizat modülü: 2,25 m uzunluğunda, 2,43 m genişliğinde, 2,27 ton ağırlığındadır. Motorları ve yakıtı barındırır.
Atmosfere girme esnasında astronotun yüksek basınca dayanabilmesi için ağırlık merkezi astronotun arka tarafına doğru toplanmıştır. Böylelikle astronot, sırt kısmına yaslanıp rahat bir yolculuk yapabilmektedir. Ayrıca uzay araçları özellikle G kuvvetine göre ve astronot kıyafetleri de G kuvvetine karşılık koruyucu malzemeler ile tasarlanmaktadır.
(G Kuvveti, bir kütleye belirli bir durumda etki eden hızlanmadır. Genellikle yüksek bir yerden düşerken veya bulunulan durum içerisinden daha yüksek bir hızla yukarıya doğru fırlatılırken yaşanılan G kuvveti, beyindeki ve vücudun üst kısmında olan kan basıncının vücudun alt tarafına doğru çekilmesinden dolayı olan, çoğunlukla net görememe, zor nefes alma ve en üst seviyede de bayılma olarak görülmektedir. Buna, lunaparklardaki yüksek seviyeden birden aşağıya doğru iniş yapan mekanik oyuncakları örnek vermek mümkündür.)
Vostok 1, hem insan hem de fotoğraf makinesi taşımak üzere tasarlanmıştır.
Vostok tasarımları yaklaşık 40 yıl kadar kullanılıp çoğunlukla insansız uydular için geliştirilmiştir.
Vostok 1 uzay aracının tasarımından sorumlu olan başmühendis Korolyov’un hedefi basit ve güvenilir bir araç tasarlamaktı. Korolyov, aracın içindeki her bir sistemin en az bir yedeğinin bulunmasını istemekteydi. Böylelikle, hata oranını azaltmaya yönelik olan bu çalışma herhangi bir sorunda yeryüzünde çözülemeyecek problemleri dünya dışında çözmeye yarayacaktı.
Uzay aracının fırlatılması esnasında astronotlar 10 g kuvvetine maruz kalmaktadır. Bu nedenle araştırmalar doğrultusunda en uygun olarak görülen uzay aracı tasarım şekline konik ve yuvarlak hatlı olması kararı verilmiştir. Bu tasarım, astronotun bilinçsel olarak kalıcı hasara uğramaması için geliştirilmektedir.
Bununla birlikte, yüksek hızda ses kontrolü de sağlanmalı, astronotun işitme kaybını engellemek için iyi bir yalıtım yapılmalıdır.
İlk uçuş (fırlatış) esnasında astronot aracı kullanmamaktadır. Bunun doğrultusunda, tasarlanacak olan sistemler ayrıca otomatik olmak zorundadır.
UZAY ARACI TASARIMLARI
- İnsanlı uzay aracı
- İnsansız uzay aracı
- Uzay uçakları
- Uydular
- Ay sondaları
- Gezegen sondaları
Bunu biliyor muydunuz?
Uzay aracı tasarımlarında en sık kullanılan elementlerden biri titanyumdur. Titanyum elementi hafif, güçlü ve dayanıklı olduğu için özellikle havacılıkla tercih edilmektedir. En belirgin özelliği ise korozyona karşı dirençlidir. Birçok canlı varlıkta da bulunan titanyum en pahalı ve işlenmesi zor olan geçiş metallerinden biridir.
